Met fotografie kun je vele kanten op en macrofotografie is daar een geweldig voorbeeld van. Macrofotografie geeft de mogelijkheid om de kleine wereld om ons heen vast te leggen. Plotseling breng je kleine insecten zoals bloemen, vlinders of bijen levensgroot in beeld. Geweldige texturen en details die je normaal gesproken zou missen worden duidelijk zichtbaar.

De natuur vormt een bron van inspiratie voor macrofotografie ongeacht het seizoen. In de herfstfotografie komen de vele soorten paddenstoelen, herfstvruchten en de mooie kleuren die de herfst te bieden heeft voorbij. Vanaf de lente tot ver einde zomer zie je vele vlinders, insecten, bloemen en planten tot leven komen.

Met dit artikel macrofotografie voor beginners lees je alles over hoe je een mooie macrofoto kunt maken. Ik geef tips over de materialen en geef inspiratie voor de onderwerpen. Dus wil je beginnen met macrofoto’s maken? Lees dan snel verder.

Lenteklokjes

In dit artikel over macrofotografie tips vertel ik hoe je kunt beginnen met het maken van macrofoto’s. Ik bespreek verschillende camera’s en lenzen en geef tips over handige randapparatuur. Van het instellen van je camera tot praktische tips en inspiratie, alles vind je terug in dit blog over macrofotografie.

Tip: Download hier het gratis macrofotografie e-book vol met tips en inspiratie

Wat betekent macrofotografie?

Als beginnend macrofotograaf is het handig om te wat macrofotografie eigenlijk betekent. Macrofotografie is een speciale vorm van fotografie die zich richt op het vastleggen van kleine onderwerpen op een zeer gedetailleerde manier. Het belangrijkste kenmerk van macrofotografie is dat de onderwerpen levensgroot worden weergegeven op de foto, waardoor zelfs de kleinste details zichtbaar worden.

Zweefvlieg paarse bloem

In feite streeft macrofotografie ernaar om onderwerpen op een schaal van 1:1 of groter vast te leggen, wat betekent dat het beeld op de sensor van de camera even groot is als het onderwerp zelf. Dit stelt de macrofotograaf in staat om de complexiteit van de kleine wereld om ons heen vast te leggen.

Het vermogen om de fijnste details vast te leggen

Door gebruik te maken van speciale macrolenzen of macro-instellingen op de camera, kunnen we extreem dicht bij het onderwerp komen en de onzichtbare details vastleggen, zoals de textuur van insectenvleugels, de druppels op een bloemblaadje of de complexe structuren van een plant.

Vorst aan knopje

Door het isoleren van kleine onderwerpen en deze op een indrukwekkende schaal te presenteren, kunnen macrofotografen de aandacht vestigen op de verbazingwekkende details en complexiteit van de natuur.

Voorbeelden van geschikte macro onderwerpen

Macrofotografie heeft een gigantisch aanbod van onderwerpen om te verkennen en te fotograferen. Dat kan soms zodanig doorwerken dat je door de bomen het bos niet meer ziet. En dan is het handig om een beetje focus aan te brengen in je onderwerpen. Enkele populaire macrofotografie onderwerpen zijn:

Koliebrievlinder close up

Insecten: Van kleurrijke vlinders tot glinsterende kevers, insecten vormen een populaire keuze voor macrofotografen vanwege hun intrigerende vormen, patronen en kleuren.

Bloemen en planten: Macrofotografie stelt je in staat om de kleinste details van bloemblaadjes, bloemknoppen en bladeren vast te leggen.

Macrofoto dauwdruppel aan bloem

Druppels en waterdruppels: Druppels op bloemen, bladeren of spinnenwebben vormen geweldige onderwerpen voor macrofotografie vanwege reflecterende eigenschappen en het vermogen om licht te breken.

Abstracte texturen: Macrofotografie biedt ook de mogelijkheid om abstracte texturen en patronen vast te leggen, zoals de textuur van boomschors, rotsen of verweerde metalen oppervlakken.

Macrofoto blad met dauw

Deze voorbeelden zijn slechts het begin. De mogelijkheden voor macrofotografie tips zijn werkelijk eindeloos. Het is aan jou om je creativiteit te gebruiken en de kleine wereld om ons heen op een originele en boeiende manier vast te leggen.

Gear up: compactcamera’s, spiegelreflexcamera’s, systeemcamera’s

Voor macrofotografie zijn verschillende soorten camera’s geschikt, waaronder compactcamera’s, spiegelreflexcamera’s en systeemcamera’s.

Nikon D7500 Peakdesign strap

Compactcamera’s zijn handig vanwege hun draagbaarheid en gebruiksgemak, terwijl spiegelreflexcamera’s en systeemcamera’s meer geavanceerde functies en verwisselbare lenzen bieden.

Of je nu een compactcamera of een spiegelreflex/systeemcamera gebruikt, het belangrijkste is dat de camera de mogelijkheid heeft om dicht bij het onderwerp te focussen en macrofoto’s te maken.

Met een compactcamera of smartphone kun je macrofoto’s maken met een ingebouwde macrofunctie, terwijl je voor een spiegelreflex of systeemcamera een aparte macrolens nodig hebt.

Er zijn diverse macrolenzen beschikbaar, variërend van bijvoorbeeld 60 tot 180 millimeter, waarbij een kleiner getal betekent dat je dichter op het onderwerp kunt komen.

Lenzen: macrolenzen, tussenringen, close-up filters

Hoewel een macrolens vaak wordt aanbevolen voor de beste resultaten, zijn er ook alternatieven zoals tussenringen en close-up filters die kunnen worden gebruikt met bestaande lenzen. Deze accessoires bieden een betaalbaarder optie en kunnen toch goede resultaten opleveren.

Set tussenringen Caruba

Macrolenzen zijn verkrijgbaar in diverse varianten, waarbij de brandpuntsafstand een belangrijke rol speelt. Welke macrolens geschikt is, hangt af van persoonlijke voorkeur en de vereisten van de fotografie. Het is echter belangrijk om te onthouden dat de brandpuntsafstand niets zegt over de vergrotingsfactor.

Persoonlijk geef ik de voorkeur aan de scherpe Sigma 105mm macrolens, waarmee ik bijna al mijn macrofoto’s maak. Door de afstand tot het onderwerp kun je makkelijk insecten zoals vlinders vastleggen zonder ze extreem dicht te hoeven benaderen.

De meeste macrolenzen stellen onderwerpen voor op de camera alsof ze op ware grootte zijn. Dit betekent dat als iets 1 centimeter groot is, het ook zo lijkt op de foto. Bij het fotograferen van grotere onderwerpen zoals vlinders of libellen, moet je wat meer afstand houden vanwege hun omvang. Dit biedt echter ook de mogelijkheid om mooie close-ups te maken van de details van het onderwerp.

Libelle macrofoto

De brandpuntsafstand van de lens beïnvloedt vooral hoeveel er op de foto te zien is. Lenzen met een grote brandpuntsafstand tonen minder van de achtergrond, terwijl ze meer licht vereisen. Overdag is dit meestal geen probleem, maar bij weinig licht moeten mogelijk de instellingen van de camera worden aangepast.

Close-up filters, tussenringen of voorzetlenzen

Er zijn ook andere opties voor het maken van macrofoto’s met ‘gewone’ lenzen. Macrofoto’s kun je maken met bijvoorbeeld close-up filters, tussenringen of voorzetlenzen. Zo hoef je niet direct een speciaal macrolens aan te schaffen én kun je toch relatief goedkoop ontdekken of macrofotografie iets voor je is.

Macrofotorgafie tussenringen

Ik heb een set tussenringen van het merk Caruba. De holle tussenring plaats ik tussen de camerabody en een 50 millimeter prime lens. Op deze manier wordt de vergrotingsfactor van de lens verder vergroot en de scherpstelafstand verkleind. Hierdoor komen onderwerpen dichterbij tot zelfs boven de ware grootte.

Apparatuur: statieven, rijstzakken en flitsers

Bij macrofotografie zul je snel merken dat je vaak in donkerdere omgevingen fotografeert op plekken laag bij de grond. Accessoires voor macrofotografie gaan dan ook vaak over licht en stabilisatie. De accessoires die ik benoem zijn niet direct noodzakelijk, maar kunnen wel erg handig zijn bij het maken van macrofoto’s. Je wilt tenslotte een macrofoto maken dat niet alleen scherp wordt maar ook goed belicht is.

Rijstzak voor macrofotografie

Een statief biedt stabiliteit en maakt het mogelijk om lange belichtingstijden te gebruiken zonder bewegingsonscherpte. Rijstzakken zijn een draagbaar alternatief voor statieven en kunnen worden gebruikt om de camera stabiel te houden tijdens het fotograferen. Flitsers zijn handig om extra licht toe te voegen aan macrofoto’s, vooral bij weinig omgevingslicht. Macroflitsers zijn speciaal ontworpen voor macrofotografie en kunnen helpen om de onderwerpen gelijkmatig te belichten zonder harde schaduwen te creëren.

Stabiliteit met een rijstzak

Het gebruik van een rijstzak is vooral praktisch wanneer je vanuit een zeer lage hoek wilt fotograferen. Het stelt je in staat om vaak nog lager te komen en gemakkelijker te bewegen dan met een statief. Ook in een vogelhut kan een rijstzak van pas komen door deze onder je lens te leggen wanneer je door een kijkgat fotografeert.

Een rijstzak is een prima en voordelig alternatief voor extra stabiliteit bij het maken van macrofoto’s. De naam van het product doet denken dat je deze met rijst moet vullen, maar ieder materiaal kun je hierin kwijt. En om eerlijk te zijn, er zijn betere vullingen voor een rijstzak dan rijst. Rijst is namelijk best zwaar wanneer je de rijstzak hiermee gevuld hebt.

Rijstzak camera

Goede alternatieve vullingen voor een rijstzak zijn bijvoorbeeld bonen of erwten. Maar ook gemalen maïskernen (verkrijgbaar bij dierenspeciaalzaken) of kunststof (polycarbonaat) korrels (te vinden bij fotozaken) zijn geschikte vulmaterialen.

Een persoonlijk nadeel vind ik het dragen van de rijstzak. Je hangt het niet eenvoudig aan de tas, het slingert alle kanten op (als je bukt b.v.) en het is vrij gewichtig voor lange wandelingen. Ik neem het dan ook nooit mee onderweg, maar fotografeer vooral dichtbij met een rijstzak.

Maak gebruik van een led daglicht macro ringlamp

Omdat je een klein diafragma wilt gebruiken en een redelijke sluitertijd wilt hanteren heb je vrij veel licht nodig. En bij macrofotografie heb je nu eenmaal niet vaak ‘veel licht’ voor handen. Een flitser zou uitkomst bieden. Maar de standaard cameraflitser of een reportage flitser is meestal niet geschikt omdat je te dicht op het onderwerp zit. Maar met speciale macroflitsers of ringflitsers lukt dat wel.

Nikon D7500 Godox Ring

Zelf maak ik gebruik van een LED daglicht macro ringlamp met vaste kleurtemperatuur. Ik gebruik het overigens alleen als het écht erg donker is. Zoals bij het fotograferen van paddenstoelen in de herfst.

Maak gebruik van goed macrostatief

Binnen opleidingen hoor je vaak: schaf het beste macro statief aan. Een goed statief biedt namelijk een stabiele basis, essentieel bij het maken van macrofoto’s wanneer de kleinste beweging de scherpte kan beïnvloeden. De voordelen van een goed macrostatief reiken verder dan alleen stabiliteit:

Benro macrostatief met Nikon D7500
  • Minimaliseert trillingen: Een kwaliteitsstatief helpt trillingen te verminderen, waardoor je scherpere beelden kunt vastleggen.
  • Nauwkeurige positionering: Met een macrostatief kun je je camera precies positioneren, waardoor je controle hebt over het frame en de compositie.
  • Langere belichtingstijden mogelijk: Door de stabiliteit van het statief kun je langere belichtingstijden gebruiken zonder dat er bewegingsonscherpte optreedt.
  • Experimenteer met complexe composities: Een stabiele basis stelt je in staat om te experimenteren met verschillende composities, scherptedieptes en belichtingsinstellingen.
  • Behoud van compositie: Met behulp van een statief kun je dezelfde compositie gedurende een langere periode behouden, wat handig is voor technieken zoals focusstacking.
Macrostatief Benro met Nikon D7500

Een goed macrostatief is een onmisbaar onderdeel voor de macrofotograaf. Hiermee heb je de mogelijkheid om nauwkeuriger te werken en fraaie macrofoto’s te creëren. Lees ook dit artikel dat ik geschreven heb over de beste macro statieven.

Instellingen: diafragma, sluitertijd, ISO

Het kiezen van de juiste camera-instellingen is belangrijk voor het maken van indrukwekkende macrofoto’s. Begin met het instellen van het diafragma op een kleinere opening (een hoger f-getal) om een grotere scherptediepte te krijgen, waardoor meer van het onderwerp scherp blijft. Pas vervolgens de sluitertijd aan om bewegingsonscherpte te voorkomen, vooral bij het fotograferen van bewegende onderwerpen. Houd rekening met de ISO-waarde om de juiste belichting te behouden, maar vermijd het gebruik van te hoge ISO-waarden om ruis te minimaliseren.

Hoe werkt het diafragma?

Scherptediepte gaat over hoeveel van een foto er scherp uitziet. Als je bijvoorbeeld een close-upfoto maakt, zoals bij macrofotografie, is het moeilijker om alles scherp te krijgen omdat het onderwerp dichtbij is. Om toch meer scherp te krijgen, moet je het diafragma klein maken. Dit betekent dat je een groot f-getal moet kiezen, zoals f/16.

Dauwdruppel met bokeh

Dit kleine diafragma laat minder licht binnen, maar zorgt ervoor dat meer van je onderwerp scherp is. Je moet dan misschien spelen met de belichting om het goed te krijgen. Let ook op hoe je de foto samenstelt en zorg dat je camera stabiel staat, zodat de foto niet bewogen is.

Als je juist maar een klein deel van je onderwerp scherp wilt hebben en de rest onscherp, kun je een groot diafragma gebruiken. Dat betekent dat je een klein f-getal zoals f/2.8 kiest. Dan komt alleen dat ene deel scherp in beeld en wordt de rest mooi onscherp. Dat kan er heel kunstzinnig uitzien!

Het kiezen van het juiste diafragma hangt af van wat je wilt laten zien en hoe je je foto eruit wilt laten zien.

Iets technischer

Scherptediepte wordt beïnvloed door het diafragma van de lens. Een klein diafragma (groot f-getal zoals f/16) resulteert in een grotere scherptediepte, waarbij meer van het beeld scherp lijkt. Dit komt doordat een klein diafragma een kleine opening creëert, waardoor minder lichtstralen kunnen passeren. Hierdoor wordt de lichtbundel die op de sensor valt, uitgebreider en neemt de scherptediepte toe.

Macrofoto bij

In tegenstelling hiermee zorgt een groot diafragma (klein f-getal zoals f/2.8) voor een kleine scherptediepte, waarbij slechts een beperkt deel van het beeld scherp is. Dit komt doordat een groot diafragma een grote opening heeft, waardoor meer lichtstralen rechtstreeks op de sensor vallen. Dit resulteert in een smaller lichtbundel dat op de sensor valt, wat leidt tot een beperktere scherptediepte.

Het kiezen van het juiste diafragma hangt af van de gewenste scherptediepte en het creatieve effect dat je wilt bereiken. Bij macrofotografie, waar de afstand tot het onderwerp vaak kort is, is het beheersen van de scherptediepte essentieel om de details van het onderwerp vast te leggen en de achtergrond te beheersen.

De juiste ISO waarde vinden voor macrofoto’s

Het instellen van de ISO-waarde speelt ook een grote rol op de uitwerking van de foto. Een lage ISO-waarde (zoals 100 of 200) geeft scherpere beelden met minder ruis erin. Dit is in het overgrote deel wel van belang bij het fotograferen van kleine details. Bij situaties met weinig licht, zoals in de vroege ochtend of op bewolkte dagen, kan het nodig zijn om de ISO-waarde te verhogen.

Sneeuwklokje

Probeer verschillende instellingen om een goed idee te krijgen van hoe ISO-waarde de belichting van je macrofoto’s beïnvloedt. Voor de een is ISO of ruis in de foto niet storend of zelfs toegevoegde waarde, ik voorkom ruis zoveel mogelijk. Soms gebruik ik wel hoge ISO waarden als het moet.

Wanneer ik in het bos ben, waar je de ochtend- of het avondlicht wilt vastleggen. Bij het maken van macrofoto’s kan dit vaak leiden tot het gebruik van hogere ISO-waarden. Om de mogelijke ruis die hierdoor in de foto ontstaat te verminderen, bewerk ik mijn foto’s altijd achteraf met fotobewerkingsprogramma’s.

Springstaartje

Het is belangrijk op te merken dat de foto’s hiervoor in het RAW-bestandsformaat moeten worden vastgelegd. Dit formaat is doorgaans alleen beschikbaar op speciale telefoons en spiegelreflex- of systeemcamera’s.

Welke sluitertijden zijn handig?

Een snelle sluitertijd, zoals 1/1000 seconde of sneller, bevriest de actie zoals bij vliegende vlinders. Het minimaliseert eventuele trillingen of bewegingen van zowel het onderwerp als de camera zelf. Dit is belangrijk bij het fotograferen van bewegende onderwerpen, veelal insecten en bloemen als de wind waait.

vliegende tropische vlinder fotograferen

Een snelle sluitertijd helpt om bewegingsonscherpte te voorkomen, waardoor het beeld scherp en gedetailleerd blijft, vooral bij onderwerpen die snel bewegen of bij het fotograferen vanuit de hand zonder statief. Bij hogere sluitertijden laat je minder licht binnen, dus heb je inderdaad meer licht nodig om een goed belichte foto te krijgen. Dit kun je compenseren door het diafragma te vergroten (kleiner f-getal) of door de ISO-waarde omhoog te stellen. Op die manier kun je de belichting aanpassen terwijl je de gewenste sluitertijd behoudt.

Bij langzamere sluitertijden zoals 1/30 seconde of lager, ontstaat er een geheel ander effect. Hiermee wordt bewegingsonscherpte geïntroduceerd, waardoor bijvoorbeeld stromend water of zacht bewegende bloemblaadjes een vloeiend en dromerig aspect krijgen. Dit kan een artistiek effect toevoegen aan je macrofoto’s en een gevoel van beweging en leven in het beeld brengen.

Het is goed om te te weten dat bij langzamere sluitertijden een stabiele ondergrond, zoals een macrostatief, vaak noodzakelijk is om trillingen en beweging van de camera te voorkomen. Door bewust te spelen met sluitertijd kun je de gewenste sfeer en emotie in je macrofoto’s vastleggen.

Compositie: regel van derden, perspectief, achtergrond

Een goede compositie omvat het plaatsen van het onderwerp binnen het frame, het selecteren van een geschikt perspectief en het zorgen voor een evenwichtige en harmonieuze indeling van alle elementen, inclusief de achtergrond.

Macro fotografie ideeën

Regel van derden:
Door het kader te verdelen in denkbeeldige horizontale en verticale lijnen, creëert de regel van derden vier snijpunten. Het plaatsen van het onderwerp op een van deze snijpunten kan de compositie dynamischer maken dan wanneer het onderwerp precies in het midden staat.

Perspectief:
Experimenteer met verschillende hoeken en perspectieven om interessante composities te vinden. Fotografeer bijvoorbeeld vanuit een laag standpunt om een ander perspectief te krijgen of van bovenaf om unieke details vast te leggen.

Macro fotografie - paddenstoel

Achtergrond:
Let op de achtergrond en zorg ervoor dat deze niet afleidt van het hoofdonderwerp. Een egale achtergrond kan het onderwerp beter laten uitkomen, terwijl een achtergrond met interessante texturen of kleuren de compositie kan verrijken.

Symmetrie en balans:
Zoek naar symmetrie of balans in je compositie om een rustgevend en harmonieus beeld te creëren. Dit kan worden bereikt door het plaatsen van elementen langs denkbeeldige lijnen of door het gebruik van herhaling.

Vlinder blauwtje

Negatieve ruimte:
Overweeg het gebruik van negatieve ruimte om het onderwerp te isoleren en de aandacht van de kijker te trekken. Negatieve ruimte kan ook helpen om een gevoel van ruimte en luchtigheid te creëren in de compositie.

Een goed gekozen compositie bepaalt het succes van de macrofoto. Een veelgebruikte techniek is de ‘regel van derden’, waarbij het beeld in negen gelijke vlakken wordt verdeeld. Plaats je onderwerp op een van de snijpunten voor een gebalanceerde compositie.

Experimenteer met verschillende hoeken en perspectieven om originele en interessante composities te creëren. Let ook op kleine details zoals texturen, patronen en lijnen die de visuele kracht van de foto versterken.

Licht: natuurlijk licht, kunstmatige verlichting, reflectieschermen

Het juiste licht kan het verschil maken in een macrofoto. Probeer indien mogelijk gebruik te maken van natuurlijk licht, vooral tijdens de gouden uren van de dag wanneer het licht warm en zacht is. Als natuurlijk licht niet beschikbaar is, overweeg dan het gebruik van kunstmatige verlichting, zoals een flitser of een lamp, om het onderwerp te belichten.

Abstracte fotografie: zonnestralen gevangen in dauwdruppels

Reflectieschermen kunnen worden gebruikt om het licht te sturen en schaduwen op te helderen, waardoor een gelijkmatige belichting wordt verkregen.

Het juiste licht speelt een grote rol in macrofotografie. Natuurlijk licht is verreweg het fijnste om mee te werken, vooral in de vroege ochtend of late namiddag wanneer het licht warmer en zachter is.

Ga op zoek naar zacht, diffuus licht om harde schaduwen te voorkomen. Als natuurlijk licht beperkt is, overweeg dan het gebruik van een klein reflectiescherm om het licht te sturen en schaduwen op te helderen.

Paddenstoel tussen bladeren

Experimenteer met kunstmatige verlichting zoals een ringflitser om het onderwerp optimaal te belichten.

Door aandacht te besteden aan compositie en licht kun je de kwaliteit van macrofoto’s aanzienlijk verbeteren. Blijf experimenteren en wees niet bang om creatief te zijn in het vastleggen van de prachtige details van je onderwerpen.

Technieken om bewegingsonscherpte te voorkomen

Bewegingsonscherpte kan een veelvoorkomend probleem zijn bij macrofotografie, vooral bij het fotograferen van kleine onderwerpen in de buitenlucht. Hieronder zie je de beste opties voor het voorkomen van bewegingsonscherpte:

Macro fotografie - Kolibrievlinder
  • Gebruik een snellere sluitertijd.
  • Gebruik een statief om camera bewegingen te minimaliseren.
  • Verhoog de ISO-instelling voor een snellere reactie op licht.
  • Gebruik beeldstabilisatie (indien beschikbaar) om trillingen te verminderen.
  • Gebruik een externe flitser om de belichting te verbeteren zonder lange sluitertijden.

Creatieve ideeën voor interessante macrofoto’s

Laat je creativiteit de vrije loop en experimenteer met verschillende technieken en ideeën om unieke en interessante macrofotografie te maken. Verken diverse onderwerpen en perspectieven, speel met scherptediepte en probeer nieuwe composities uit. Laat je inspireren door de natuur en de wereld om je heen.

Macrofoto van zonnedauw

Of het nu gaat om het vastleggen van de delicate details van bloemen, de fascinerende structuren van insecten of de intrigerende patronen in alledaagse voorwerpen, de mogelijkheden zijn eindeloos. Laat je fantasie de vrije loop en creëer prachtige macrofoto’s die je kijkers zullen verbazen en inspireren.

Download het gratis macrofotografie tips e-book

Het artikel macrofotografie voor beginners nog eens rustig terugbladeren? Download mijn macrofotografie e-book. Deze staat vol met tips afkomstig uit dit artikel, begeleid met macrofotografie dat ik heb gemaakt.

Klik hier om het macrofotografie e-book te downloaden.

Albert Foekema Fotografie
Inhoud van deze pagina