Kleurprofielen: alles wat je moet weten
Kleur is een van de belangrijkste elementen van ontwerp en foto’s. Het kan emoties oproepen, de aandacht trekken en de boodschap van een afbeelding versterken. Maar om ervoor te zorgen dat kleuren er op elke computer, printer of ander apparaat hetzelfde uitzien, zijn kleurprofielen nodig.
Bij het laten printen van je foto wil je vanzelfsprekend de juiste kleuren terugzien. Terwijl het printwerk meestal prima verloopt, kan het gebeuren dat de foto er ‘vreemd’ uitziet. De geprinte foto wijkt af van dat wat je op het beeldscherm zag.
Een consistente kleurweergave
Hoe jouw foto er digitaal uitziet kan best weleens verschillen per beeldscherm. Ieder beeldscherm kent zijn eigen licht en kleurinstellingen. Dus wat je op jouw monitor ziet, kan verschillen met een mobiele weergave, of die van de laptop enzovoorts.
Als een beeldscherm niet goed staat afgestemd kan een bewerkte foto met b.v. oranje er plotseling grauw uitzien wanneer je deze laat afdrukken. Het is dus belangrijk om ervoor te zorgen dat je de foto via een betrouwbaar beeldscherm bekijkt en/of bewerkt.
Om het beeldscherm goed in te stellen kun je deze kalibreren. Dat gebeurt aan de hand van hard- en software. Een apparaat dat je op het scherm zet leest de licht en kleurinstelling af, de software corrigeert deze en slaat het op in een profiel. Vervolgens kun je het profiel onder de beeldscherminstellingen laden.
Kleurprofielen
Een kleurprofiel is een set instructies die vertellen hoe kleuren in een afbeelding moeten worden weergegeven. Het is een soort kaart die vertelt hoe de kleuren eruit moeten zien, ongeacht het apparaat dat wordt gebruikt om de afbeelding te bekijken of af te drukken.
Kleurprofielen zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat kleuren consistent worden weergegeven tussen verschillende apparaten en toepassingen. Er zijn verschillende soorten kleurprofielen, elk ontworpen voor specifieke doeleinden.
Kleurprofielen zijn belangrijk omdat ze ervoor zorgen dat kleuren er op elke computer, printer of ander apparaat hetzelfde uitzien. Zonder kleurprofielen kan een afbeelding er op verschillende apparaten anders uitzien, wat kan leiden tot inconsistenties in het ontwerp of zelfs fouten in de kleurweergave.
Daarnaast zorgen kleurprofielen ervoor dat kleuren zo nauwkeurig mogelijk worden weergegeven. De belangrijkste modellen die we kennen zijn het RGB en CMYK. Oorspronkelijk werd RGB gebruikt voor digitaal beeld en CMYK voor print- en drukwerk doeleinden.
Het RGB
Uiteindelijk zijn CMYK en RGB een beetje elkaars tegenhanger. Een DTP’er snapt CMYK precies en een grafisch vormgever ‘vaak’ niet. Als fotograaf of grafisch ontwerper ben je bijvoorbeeld voornamelijk met het RGB model aan het werk. Vanuit het RGB zijn weer een aantal profielen ontstaan die we op verschillende gebieden als standaard gebruiken, hieronder meer:
De drie kleurprofiel standaarden:
Kleurruimte – sRGB
Kleurruimte – AdobeRGB
Kleurruimte – Prophoto RGB
Het grootste verschil tussen deze profielen is de kleurruimte. Een kleurruimte bepaald hoeveel kleuren de foto potentieel kan laten zien / bevatten. En hoe groter de kleurruimte hoe meer kleur een foto potentieel kan bevatten.
Het sRGB heeft de ‘kleinste’ kleurruimte, gevolgd door AdobeRGB en hierna Prophoto RBG met een enorm kleurbereik.
Kleurprofiel sRGB IEC61966-2.1
Het sRGB IEC61966-2.1 kleurprofiel is ontwikkeld door HP en Microsoft eind jaren ’90. Het kleurprofiel werd de standaard voor displays en beeldschermen. En tot vandaag de dag aan toe gebruiken we vooral dit kleurprofiel.
Je kunt je afvragen waarom niet het AdobeRGB profiel? Dat bevat immers ‘meer’ kleuren dan sRGB.
Het antwoord is eenvoudig. Wanneer je een foto uitsluitend digitaal publiceert heeft de toevoeging van een grotere kleurruimte niet veel nut. Beeldschermen zijn immers vrijwel allemaal voorzien van het sRGB profiel (uitzonderingen daargelaten).
Kleurprofiel AdobeRGB
Adobe kwam ook eind jaren ’90 met een eigen kleurprofiel, Adobe (1998). Adobe was op zoek naar een geschikte methode voor de implementatie van full colour management in het programma Photoshop. Met dit profiel kun je in Photoshop werken in zowel 8 als 16 bits modus.
Het AdobeRGB profiel wordt veel gebruikt door fotografen. Fotografie bevat vaak complexe schaduwen en extreme kleuren en verlopen. En daarvoor wil je gebruik kunnen maken van een grotere kleurruimte dan het sRGB profiel.
Kleurprofiel ProPhoto RGB
Dit kleurprofiel is ontwikkeld door Kodak. Ze wilden het gebruiken voor geavanceerde reproducties van media op print. De kleurruimte is dermate groot, dat deze ontstijgen aan dat wat wij überhaupt kunnen zien. Als fotograaf zul je deze dan ook niet erg snel gebruiken.
Om in de buurt te komen van de mogelijkheden met dit profiel moet je een RAW foto kunnen maken. Dit digitaal negatief bewerk je met het Prophoto RGB kleurprofiel in 16 bits modus.
Een bewerkte 16-bits foto kun je overigens niet als JPG bestand opslaan. Voor het correct opslaan als 16 bit bestand moet je het .PSD of .TIFF formaat gebruiken. Ook de printer moet het .PSD en .TIFF formaat ondersteunen wil je een Prophoto 16 bits bestand af laten drukken.
Wanneer je met dit kleurprofiel zal werken, merk je al wel snel dat alles vrij precies komt. Daarbij dient het bestand uiteindelijk op een printer uit het topsegment te worden afgedrukt. De printer moet voordeel hebben met het enorme kleurbereik uit het Prophoto kleurprofiel.
Kleurmanagement
Bij goed kleurmanagement is het complete systeem van de camera tot monitor en printer op elkaar afgestemd.
De camera
Worden je foto’s met het RAW of JPG bestandsformaat opgeslagen? Dit kun je met professionele camera’s vaak zelf instellen in het menu.
Wanneer je het RAW bestandsformaat hanteert kun je op een later moment bepalen met welk kleurprofiel deze uiteindelijk wordt opgeslagen.
Staat de camera ingesteld op het JPG bestandsformaat? Dan is vrijwel zeker ook het kleurprofiel vooraf bepaald. Wat je kunt doen is vooraf kiezen wélk kleurprofiel dat moet zijn (meestal het sRGB of aRGB kleurprofiel).
RAW staat letterlijk voor ‘ruw, onbewerkt’. Een ruw RAW bestand kun je dan ook met bewerkingssoftware zoals Lightroom geheel nabewerken. Pas na de gemaakte bewerkingen kun je bij het exporteren van de foto het uiteindelijke kleurprofiel kiezen.
Het beeldscherm
Zoals eerder beschreven is het sRGB profiel de standaard voor beeldschermen. Echter zijn er speciale beeldschermen bedoeld voor de professionele beeldbewerkers. Deze schermen beschikken ook over het AdobeRGB profiel.
Daarnaast kan het contrast, helderheid en de kleur op een beeldscherm met de tijd veranderen. Dit kan allerlei oorzaken hebben zoals lichtinval of leeftijd van het scherm. Het belangrijkste om te weten is dat je dit kunt herstellen door het scherm te kalibreren.
Hoe je een beeldscherm kunt kalibreren is een artikel voor een andere keer. Kijk hier eens voor kalibratie materialen.
Een betrouwbare kleurcontrole is een fotoprint vergelijken met een gekalibreerde monitor. Belangrijk hierin is dat je het licht dat het beeldscherm uitstraalt vergelijkt met het licht dat op de print valt.
De foto controleer je vooral op contrast, helderheid en kleur.
Een nog betrouwbaardere vergelijking is om de fotoprint onder een daglichtlamp te houden. Deze geeft veel licht en komt nog beter overeen met een goed gekalibreerd beeldscherm.
De printer
Ga je zelf printen of laat je dit aan een drukkerij over?
Wanneer je software als Photoshop of Lightroom gebruikt kun je het kleurbeheer hier laten uitvoeren in plaats van door de printer. Dit levert over het algemeen de beste resultaten.
Ga je het bestand aanleveren aan een drukkerij? Dan is het goed om te kijken naar hoe zij het bestand gaan printen. Je kunt informeren naar welke profielen zij gebruiken en vragen hoe je het beste jouw fotobestand aan kunt leveren. Meestal worden zowel de sRGB als AdobeRGB prima geprint.
Mijn persoonlijke ervaring is dat foto’s met name op harde plaatmaterialen als dibond aluminium er een tikkeltje donkerder uitkomen. Wat je hieraan kunt doen is het fotobestand voor het printen iets oplichten.
Afdrukaanpassingen in Lightroom
Wanneer een fotoprint niet goed gelukt is kun je nog een redmiddel inzetten. In het programma Lightroom zit onder het deelvenster ‘afdrukken’ het paneel met ‘afdrukaanpassingen’.
Vink het aan en de instellingen worden actief. Vervolgens kun je zaken als helderheid en contrast bewerken. Zo kun je nog aanpassingen maken specifiek bedoeld voor een afdruk.
Goed om te onthouden
